Hulp bij zelfdoding
Vrij Nederland 13-01-2007 Door Malou van Hintum Waar ligt de grens? Wanneer is iemand “opzettelijk behulpzaam bij zelfdoding” en daarom strafbaar? Die vraag moet de rechtbank beantwoorden in de zaak tegen suïcidecounselor Ton Vink. Is het verstrekken van algemene informatie straks ook verboden?

Filosoof en suïcidecounselor Ton Vink en zijn cliënte Mimi de Kleine hebben er nooit geheimzinnig over gedaan. Zij wilde dood, niet omdat ze terminaal ziek was, maar omdat ze klaar was met leven. Hij heeft niet geprobeerd haar dat idee uit het hoofd te praten, maar voerde tien maanden lang telefonische gesprekken “gericht op verheldering en het tot stand komen van een zorgvuldige besluitvorming”, zoals hij donderdag 22 december 2006 voor de Amsterdamse rechtbank verklaarde.

De suïcidecounselor kreeg van De Kleine de vraag voorgelegd hoe ze een einde aan haar leven kon maken. Welke methoden zijn er? Welke middelen? En hoe kun je daar aan komen? Vink stuurde haar algemene informatie toe: uit het Schotse boekje over methoden van zelfdoding, een uitgave die iedereen bij de NVVE (Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde) kan bestellen als hij drie maanden lid is. En uit de brochure Humane zelfdoding. Ook schreef hij De Kleine een brief waarin hij reageert op de lijst medicijnen die zij hem toestuurde – en daar gaat het de officier van justitie om. Want is het bespreken van een lijst met medicijnen nou strafbaar of niet?

Nee, zegt Ton Vink. “Ik heb geen advies of instructie gegeven, maar cliënte op haar verzoek geïnformeerd over wat het Schotse boekje en de publicatie Humane zelfdoding over deze medicijnen zeggen.”

Klopt niet, zegt de officier van justitie. “Er is sprake geweest van een geïndividualiseerde medicatie-instructie op schrift waarin Vink aangaf hoe De Kleine haar ‘pil van Drion’ moest samenstellen en welke doseringen voor haar het meest aangewezen waren.”

De officier komt tot deze beschuldiging omdat volgens haar de combinatie van De Kleines medicijnenlijst en Vinks schriftelijke informatie leidt tot een op het individu De Kleine toegespitst advies, dat daarmee het karakter van een instructie heeft. En dat mag niet volgens artikel 294 van het Wetboek van Strafrecht. Algemene informatie verschaffen, gesprekken voeren en morele steun geven bij zelfdoding is niet strafbaar. Maar middelen verstrekken en instructies geven hoe die te gebruiken, is dat wel.

De vraag is nu wanneer informatie nog algemeen van aard is, en wanneer ze specifiek wordt en daarmee het karakter krijgt van een instructie (en dus strafbaar is). Waar ligt de grens? Vinks advocaat Willem Anker: “De officier verwijst naar een brief van Vink aan De Kleine waarin hij omschrijft welke combinatie van medicijnen tot de dood zal leiden. Daarin noemt hij een iets hogere hoeveelheid dan in het Schotse boekje en de brochure Humane zelfdoding wordt vermeld, omdat zij dat zo hadden besproken. Het Openbaar Ministerie (OM) spreekt nu van een advies op maat. Maar Vink zegt dat de betreffende brief een schriftelijke bevestiging is van het telefonische gesprek dat hij met De Kleine heeft gevoerd.” Voor de goede orde: De Kleine had de medicijnen al, en wilde zélf meer innemen dan in de twee genoemde publicaties wordt geadviseerd.

Anker: “De officier vindt de brief te specifiek, maar als dit niet mag, ligt er waarschijnlijk ook een probleem bij de Leden Ondersteunings Dienst (LOD) van de NVVE. Want die informeert leden óók over geschikte medicatie en wijzen van zelfdoding.”

Proceskosten Rob Jonquière, directeur van de NVVE, maakt zich inderdaad een beetje zorgen. Het is niet voor niets dat zijn organisatie een deel van de proceskosten voor zijn rekening neemt. Jonquière: “De vraag is of de informatie die Vink in de betreffende brief heeft gegeven, op de persoon toegesneden is geweest. Het is jammer dat het OM niet heeft gezegd: dit is complexe materie en laten we nou eens precies naar de grens zoeken. De sfeer was meer: ‘deze meneer hoort achter de tralies’. Wij zijn als NVVE tot nu toe buiten schot gebleven, waarschijnlijk omdat we zo zorgvuldig te werk gaan. We proberen informatie op geen enkele manier concreet te maken, want we willen absoluut binnen de grenzen van de wet blijven. We zeggen bijvoorbeeld niet: gezien uw gewicht en het aantal medicijnen dat u al in uw leven hebt geslikt, zou u zus of zo moeten doen. Want dan is de informatie al op de persoon toegesneden. Maar de positie van de LOD kan wel in gevaar komen als straks informatieverstrekking als zodanig strafbaar is. Dat gevaar zie ik wel.”

Jonquière vreest niet alleen de rechter, maar ook een kabinet waar de ChristenUnie deel van uit maakt. “Ik verwacht niet dat de wetgeving wordt aangescherpt, maar het zou wel kunnen dat het vervolgingsbeleid restrictiever wordt. Het OM heeft nog steeds het recht om inzake euthanasie te vervolgen, en zelfdoding leunt daar tegenaan.”

De eis tegen Ton Vink is acht maanden, waarvan vijf maanden voorwaardelijk en een proeftijd van twee jaar. Maandag 22 januari is de uitspraak.